Werkwijze
In mijn werk in de digitale transformatie in de afgelopen 30 jaar stuitte ik vaak op een paradox: hoe sterker de poging tot controle op de werkelijkheid, hoe fragieler de organisaties die daaraan werkten bleken te zijn. Kosten worden afgewenteld, hergebruik is selectief en de platformrevolutie is in technische zin in volle gang maar in sociale zin is uitsluiting steeds meer de regel.
Focus leidt tot blikvernauwing: dat waaraan je werkt gaat beter, maar je veronachtzaamt daarom ook wat er zich buiten die focus afspeelt. Mensen hebben de unieke mogelijkheid om scherp te focussen. Voor ons overleven waardevol, maar naarmate het beter werkt ook steeds meer de basis voor een illusie.
Die illusie breekt ons steeds meer op. Net als planten en dieren, net als rivieren en bergen zijn we deel van de kringloop van het leven. Niet voor niets noemen we onze samenwerkingsverbanden ‘organisaties’. Organismen ademen, hebben een begin en een einde, wisselen voedings- en afvalstoffen uit. Alles is verbonden en het welzijn van elk lid is direct van invloed op de staat van het geheel. Dat geldt ook voor de verbondenheid tussen wat je buiten ziet en wat in jou speelt. In die verbondenheid neem ik de natuur als leidraad voor mijn werk als ecosystemisch facilitator. Mag ik je met een paar voorbeelden meenemen in hoe dat er concreet uit ziet?
Diversiteit bevorderen
Een netwerk van verbindingen wordt ook wel ecosysteem genoemd. Ecosystemen zijn per definitie divers en wederzijds: ze brengen alles mee wat ze nodig hebben om te kunnen functioneren. Alles heeft een rol, alles wordt benut binnen het systeem. Alleen zo kan de dynamische balans tussen stabiliteit en verandering in stand blijven. Die diversiteit is één van mijn eerste aandachtspunten. Wat is de balans tussen consolidatie en vernieuwing die nodig is om waarde te creëren? Wat of wie mist of wordt niet gezien? Waar missen verbindingen?
Voortdurend meebewegen
Ecosystemen bewegen mee op de flow van wat er doorheen gaat. Bijvoorbeeld klimaatverandering, of vergrijzing. Ze vertonen een web-achtige vorm van organiseren. In zo’n ecosysteem registreert elk lid de verandering en reageert, juist omdat het wil overleven. “Sense and respond” wordt dat wel genoemd. Dat geldt ook voor huishoudens als ze de prijs van energie zien stijgen – ze stappen over naar leveranciers die leveringszekerheid tegen een betaalbare prijs garanderen. Of ze gaan samen zélf hun energie produceren. Ecosystemen combineren behoud van stabiliteit mét verandering. Dat vraagt om heldere feedback. Als facilitator organiseer ik die en breng vervorming aan het licht.
Het ecosysteem in kaart
Vervorming van informatie speelt bijna nooit op maar één plek; ze is meestal systemisch. Van de enkele cel, of plant, of huishouden, een team. Tot de bodem waarin planten wortelen, in het evenwicht tussen de verschillende soorten, de financiële huishouding. Er is een grote samenhang tussen wat elke cel of elke collega afzonderlijk meemaakt, wat op het niveau van het organisme speelt (bijvoorbeeld de organisatie, of de samenleving) en wat op systeemniveau dwingt tot verandering. Dat geeft moed: kleine stappen kunnen grote gevolgen hebben. Kleine acties in het herstel van bijvoorbeeld een natuurlijk evenwicht tussen diersoorten kúnnen een grote shift op gang brengen in een rivierdal of bergketen. Als facilitator breng ik het ecosysteem in kaart en identificeer de bronnen voor duurzame verandering en kettingreacties, in een soort van acupunctuur.
De kringloop van het leven
Het leven op aarde is cyclisch en kent verschillende tempo’s en ritmes. Dat geldt voor muziek, voor het weer, voor de stromingen in de oceaan, voor landschappen, en ook voor businessmodellen van bedrijven. Er is niet alleen creatie, groei en oogst, maar ook verwelken en vergaan. Wat nieuw is wordt omgevormd. Stilstand is dood. Te snelle groei leidt tot afsterven. Als ecosystemisch facilitator heb ik juist aandacht voor het afscheid van het nieuwe, het herbenutten van wat niet meer dient, en de energie en grondstoffen die vrijkomen als daadwerkelijk afscheid wordt genomen weer opnieuw een plek geven.
